Afrikaanse landen in fossiele wurggreep door internationaal geld

Afrikaanse landen in fossiele wurggreep door internationaal geld

Amsterdam, 3 maart 2022- Het nieuwe rapport van het VN Klimaatpanel IPCC, dat op maandag 28 februari is gepubliceerd, bevestigt opnieuw dat de klimaatcrisis Afrikaanse landen onevenredig zwaar treft. De effecten van klimaatverandering zijn erger dan eerder werd voorspeld en wereldwijde actie is dringender dan ooit te voren. Toch groeit het aantal gas, olie en kolenprojecten op het continent nog steeds. Door miljarden dollars aan investeringen, de meerderheid afkomstig uit Europa, Noord-Amerika en Azië, dreigt het continent met zoveel potentie voor duurzame energiebronnen, juist afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen. En lopen Afrikaanse landen het gevaar niet op tijd de noodzakelijke sprong te wagen naar duurzame energie.

Dit blijkt uit onderzoek gedaan door BankTrack, Milieudefensie, Oil Change International en 19 Afrikaanse partners* ‘Locked out of a Just Transition: fossil fuel financing in Africa´.

Miljarden buitenlands geld

Tussen 2016 (het jaar dat het Parijsakkoord van kracht werd) en juni 2021 werd er minstens 132,3 miljard dollar geïnvesteerd in 964 gas, olie en kolenprojecten in Afrika. Het overgrote deel daarvan kwam van financiële instellingen buiten Afrika.

• De top 15 financiële instellingen bestaan uit 10 commerciële banken en 5 publieke financieringsinstellingen.
• De meeste van de grootste financiers van fossiele brandstoffen komen uit Noord-Amerika en Europa, met name uit de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. JPMorgan Chase, Standard Chartered en Barclays staan alle in de top 5.
• De grootste financierder van projecten en bedrijven op het gebied van fossiele brandstoffen in Afrika in deze periode is de China Development Bank.

In Noord-Amerika, Europa en Australië gevestigde instellingen verstrekten samen 73 miljard dollar aan financiële steun, 55% van het totaal. In Azië gevestigde financiële instellingen, voornamelijk uit China en Japan, verstrekten 41,8 miljard dollar van het totaalbedrag, wat neerkomt op 31,6%. Daarentegen verstrekten in Afrika gevestigde financiële instellingen slechts 15 miljard dollar, of 11% van de financiering.

Nederlands geld

Ook Nederlandse financiële instellingen droegen bij aan de fossiele projecten in Afrika. ING, Rabobank, FMO en ABN Amro hebben in dezelfde periode 2,3 miljard dollar aan gas, olie en kolenprojecten verstrekt. De Nederlandse Exportkredietverzekaar Atradius DSB voorzag in meer dan een miljard aan fossiele exportsteun.

De ‘ontwikkelings’ mythe

Vaak wordt beweerd dat de fossiele projecten een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van Afrika. De uitgelichte projecten uit dit onderzoek onderstrepen opnieuw dat dit een mythe is. Bij de gas, olie en kolenprojecten komen de Afrikanen er zeer bekaaid vanaf. Slechte contractvoorwaarden, oplopende schulden en weinig zeggenschap over de projecten zijn allemaal voorbeelden van een fossiele industrie in Afrika dat vooral de belangen dient van bedrijven en landen buiten Afrika. Terwijl de Afrikaanse bevolking en regeringen de grootste risico's dragen en de belangen van de plaatselijke bevolking en het milieu nauwelijks worden meegenomen. Nieuwe projecten voor fossiele brandstoffen houden ook het risico in dat Afrikaanse landen afhankelijk worden van fossiele brandstoffen. Gestrande activa kunnen, in combinatie met een groeiende staatsschuld en overheidstekorten, een gevaarlijk domino-effect veroorzaken dat leidt tot massale werkloosheid en toenemende armoede in landen die al te kampen hebben met de uitdagingen van klimaatverandering.

Anabela Lemos, Director JA! Justiça Ambiental/FoE Mozambique: “Mozambique wordt verwoest door zowel de oorzaken als de gevolgen van de klimaatveranderingscrisis. Een van de belangrijkste oorzaken van de klimaatcrisis is de gaswinningsindustrie. De gaskoorts leidt tot landroof, vernietiging van bestaansmiddelen, mensenrechtenschendingen, militarisering en conflicten. We moeten deze cyclus van onrechtvaardigheid en onmenselijkheid doorbreken door de gasprojecten in Mozambique en over de hele wereld stop te zetten."

Een eerlijke Afrikaanse energietransitie

Volgens de Afrikaanse partners die mee hebben gewerkt aan dit rapport kan alleen een eerlijke transitie naar duurzame energie het tij voor Afrika keren. Een nieuw systeem dat is gebaseerd op ecologische, sociale, politieke, economische en gender-rechtvaardigheid.

In deze eerlijke Afrikaanse energietransitie is geen ruimte voor fossiele brandstoffen. Publieke en private financiële instellingen moeten onmiddellijk stoppen met de financiële steun aan nieuwe gas, olie en kolenprojecten. En de bestaande steun voor fossiele brandstoffen afbouwen en die ombuigen naar duurzame energiebronnen, zoals zon- en windenergie. Waarbij Afrikaanse werknemers en lokale gemeenschappen eigenaarschap hebben over die duurzame energiebronnen.

(Inter)Nationale wetgeving

Zo’n grote ommekeer vraagt ook om goede wetgeving vanuit overheden wereldwijd. In Nederland zou de IMVO-wet (Internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen) een belangrijke stap zijn. Zo krijgen Afrikaanse landen ook zicht op een groene, veerkrachtige en duurzame toekomst.

* Link naar het rapport "Locked out of a Just Transition: fossil fuel financing in Africa"